بررسی ساختاری و فراساختاری نورون‌های حرکتی شاخ قدامی نخاع به دنبال ترمیم عصب سیاتیــک بــا سه تکنیک جراحی اپی‌نوریال سوچر، اتوگرافت و کانال هدایت عصب در موش صحرایی بالغ

چکیده: مقدمه و هدف: ضایعات اعصاب محیطی به عنوان یک مشکل کاملاً جدی در جراحی ترمیمی مطرح می‌باشد. هدف از این مطالعه بررسی ساختاری و فراساختاری نورون‌های حرکتی شاخ قدامی به دنبال ترمیم عصب سیاتیک به سه تکنیک جراحی اپی‌‌نوریال سوچر، اتوگرافت و کانال هدایت عصب در موش صحرایی بالغ بود. مواد و روش‌ها: در این مطالعه تجربی ـ آزمایشگاهی که در سال 1382 تا 1384 در بخش آناتومی دانشگاه علوم پزشکی ایران انجام گرفت، از 40 سر موش صحرایی نر بالغ نژاد ویستار به وزن 250ـ200 گرم که به طور تصادفی به پنج گروه هشت‌تایی؛ گروه لوله، اتوگرافت، اپی‌نوریال سوچر، آکسوتومی و شم تقسیم شدند، استفاده گردید. در گروه لوله عصب سیاتیک چپ به اندازه 10 میلی‌متر قطع شد، سپس از لوله پلی‌وینیلیدن‌فلوراید به همراه ژل کلاژن به غلظت 28/1 میلی‌گرم در میلی‌لیتر و 100 نانوگرم فاکتور رشد عصب به عنوان کانال راهنما برای ترمیم شکاف ایجاد شده استفاده شد. در گروه اتوگرافت قطعه بریده شده 180 درجه چرخانده شد و به دو انتهای بریده عصب بخیه شد. در گروه اپی‌نوریال سوچر دو انتهای عصب قطع شده به یکدیگر بخیه شد. در گروه آکسوتومی دو انتهای عصب به وسیله نخ نایلون 4 صفر بسته شد. در گروه شم هیچ‌ گونه قطع و یا ترمیمی روی آن صورت نگرفت. بعد از دو ماه قطعات قدامی سگمان‌های کمری L4-L6 نخاع برداشته شد و آمادش بافتی برای برش‌های نیمه نازک و فوق نازک جهت مطالعه میکروسکوپ نوری و الکترونی انجام گردید. در همه گروهها نخاع طرف مقابل (سمت راست) به عنوان گروه سالم (کنترل) در نظر گرفته شد. تغییرات ساختاری و فراساختاری در نمونه‌های مختلف جمع‌آوری گردید و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته‌ها: آتروفی و چروکیدگی سلول‌ها، نورون‌های واکوئلر و پیکنوزه بعد از دو ماه در گروههای جراحی مختلف دیده شد، ولی شدت آن در گروه آکسوتومی به مراتب بیشتر دیده شد و در گروه اپی‌نوریال سوچر کمتر از گروههای اتوگرافت و کانال راهنما بود. در گروههای شم و کنترل تغییرات نورونی مشاهده نگردید. افزایش دانسیته و تراکم هسته، پیدایش چین‌ها و دندانه‌هایی در حاشیه هسته و خوشه‌ای شدن کروماتین به صورت مرکزی یا حاشیه‌ای در سلول‌های حرکتی شاخ قدامی نخاع در گروههای جراحی مشاهده گردید که از همه بیشتر در گروه آکسوتومی دیده شد. نتیجه‌گیری: با توجه به یافته‌های این تحقیق هر گونه جراحت به عصب سیاتیک باعث تغییرات سلولی نورون‌های شاخ قدامی نخاع و نهایتاً مرگ سلولی می گردد. استفاده از لوله پلی‌وینیلیدین فلوراید به همراه ژل کلاژن و فاکتور رشد عصب تغییرات سلولی را در حد جراحی اتوگرافت کاهش می‌دهد. واژه‌های کلیدی: آکسوتومی، اپی‌نوریال سوچر، اتوگرافت، کانال هدایت عصب، فاکتور رشد عصب، ترمیم عصب